Poslednja arheološka iskopavanja na Rudniku dokazala su da je ova varošica pred dolazak Otomanske imperije bila evropski značajni rudarski, zanatski i trgovački centar. Na Rudniku su u srednjem veku živeli veoma imućni ljudi, a život je bio nalik onom u evropskim gradovima.

Na lokalitetu Drenje današnje varošice Rudnik, koja se nalazi na istoimenoj planini, arheološki tim koji je predvodio dr Dejan Radičević otkrio je, pored ostalog, ostatke ogromnih kuća, a za neke od njih se pretpostavlja da su bile velelepne vile dužine i preko 20 metara.

- Otkrili smo jednu građevinu sa tako kvalitetnim malternim podom da bi bez problema mogao danas da se koristi. Imajući u vidu period u kojem su napravljene, te građevine su bile fascinantne, što ukazuje da su u njima mogli živeti izuzetno bogati ljudi. Svi pronađeni objekti bili su luksuzno opremljeni najkvalitetnijom grnčarijom, staklenim i metalnim predmetima - kaže arheolog Ana Cicović, kustos Muzeja rudničko-takovskog kraja.

Od kraja 12. veka, kada su Sasi, današnji Nemci, obnovili rudarstvo na Rudniku, to mesto postalo je ogroman centar u kojem su pored Srba i Sasa živeli Dubrovčani, Mlečani, Kotorani, Ugri, ljudi iz Venecije.

I arhivska građa u Dubrovačkom arhivu potvrđuje da su Dubrovčani i Sasi imali u 14. veku na Rudniku svoje snažne kolonije, a čak je i dubrovački konzul jedno vreme boravio u ovom gradu. S obzirom na velika nalazišta srebra i olova, tu se kovao novac i odvijala živa trgovinska razmena. Pre turskog osvajanja, u 14. i 15. veku Rudnik je bio najvažnije trgovačko središte u Srbiji. Ostaci srednjovekovne naseobine, najmanje tri crkve i više od stotinu u nekropolama pronađenih skeleta, nedvosmosleno dokazuju da je bilo tako.

- U gradu je postojalo utvrđenje, a u njemu su se nalazile kuće u koje je dolazio vladar. Tu je živeo jako bogat svet. Živelo se kao u evropskim gradovima tog vremena, veoma moderno i bogato. U 15. veku Rudnik postaje najvažniji grad u Srbiji posle Smedereva. Despot Đurađ Branković je osim Smedereva imao svoju rezidenciju upravo u Rudniku, a i sahranjen je negde u tom kraju, u jednoj od crkvica u blizini varoši - navodi istoričar čačanskog Narodnog muzeja Miloš Timotijević.

Rudnik je, kaže on, bio najznačajniji kraj ovog dela Srbije i za vreme Turaka. Bio je, recimo, mnogo važniji od Čačka i Kraljeva.

- Tako je bilo sve dok ga srpski ustanici potiskujući Turke nisu spalili 1804. godine. Rudnik je bio prvi grad koji je napadnut u Prvom srpskom ustanku. Turske kuće su sravnjene sa zemljom, a utvrđenje u dobroj meri razrušeno. Od tada do danas Rudnik je ostao na nivou varošice i nikada ni izbliza nije imao značaj kao u srednjem veku. Centar područja premešten je u Brusnicu, a kasnije u Milanovac - objašnjava za „Blic“ istoričar Miloš Timotijević.

Borbe

Koliko je Rudnik u srednjem veku bio značajan, govori i činjenica da su se vladari otimali za njega. Za Rudnik su se borili među sobom kralj Uroš i njegov brat Dragutin, car Dušan i mađarski vladari, despot Đurađ Branković i Turci... Despot Đurađ Branković u ovom mestu imao je i svoj dvor na kojem je uglavnom provodio leta sa dvorjanima.

Vladimir Nikitović