Milka Jovančević Šolaja - Autor knjige Ne čupajte mi korenje
Milka Jovančević Šolaja pripada još jednoj generaciji srpskih književnika koja izranja iz vrtloga najtežih istorijskih okolnosti. U vreme zrelog stasanja umetnika u odvažnost autorskog ukoričenja svojih svezaka pred Milkom se nižu godine ratova, zbegova, seoba i ličnih gubitka najbližih, a njeno neobjavljeno stvaralaštvo postaje „kolateralna šteta” zbivanja.
Tako početnu tačku njenog poetskog opusa predstavlja zavičajna poezija, nastala iz kolektivnog stradanja srpskog naroda, u kojoj se u startu izdvaja potresna poema „Izbeglička kolona”. U istorijskom usudu ponovljene Petrovačke ceste Milka je samo jedna od hiljada srpskih porodica kojima „oluja” odnosi sve što su generacijama sticale. Sa psihološkog stanovišta, čudesna je podudarnost „ponovnog rođenja” čoveka, koji u zrelom dobu gradi ceo svoj život od početka, i pesnika koji volšebno ponavlja svoj razvojni put u umetničkom izrazu. I vidljiva je sva grčevitost tog puta iz knjige u knjigu, sva težina ponovnog uzleta, od - bolom i užasom okamenjenog -narativnog svedoka svoga doba do ozbiljnih pesničkih uzleta.
Pored figura misli, antiteze i paradoksa, u zavičajnoj poeziji Milke Jovančević Šolaja dominantna je apostrofa, obraćanje zavičaju i upokojenim članovima porodice, pa često njene pesme postaju, Nebeskom poštom nošeni, poslednji pozdravi, ali i gorka opomena čovečanstvu da se nikada i nigde više ne ponovi, jer rođeni smo slobodni - iz ljubavi, zbog ljubavi i zarad ljubavi samo!
U osnovnim motivima autorkine zavičajne poezije sabrano je nekoliko opštih odrednica književnosti prognanih pesnika 90-ih, „pesnika bez adrese”. To je, pre svega, potreba da se topografski označi koren i metafizički prenese potomcima. Deskripcija koja počinje stihom „U mislima kamen tražim, taj kamen detinjstva mog”, vodi nas gotovo filmski plastično kroz devet slika Like, u kojima je zavičajni kolorit oživljen do najsitnijeg detalja. Geografski okvir, godišnja doba u zavičaju, kuća i okućnica, dvorište, ulica, gimnazija, roditelji, baka, prijatelji i „konji vrani”, njive, brazde, do, plug orah i lipa, čak i „Vukovi u mom kraju”, kako slovi jedna pesma. Sve je to stalo, nit po nit, u dvedecenijski dugu pređu zavičaja i otkano u svim bojama biljaca i krpara naših baka. Milka je ostavila zadužbinu od sećanja potomstvu i narodu. Ali, nemoguće je ne primetiti - baš u svoje stihove, kao u teško tkanje bakinih pokrivača, pesnikinja se ušuškava sa svakim sumrakom kada na nas „izbegle” padne stari narodni stih: „Krajišnici, gdje ćemo na prelo? Da l' u Liku, da l' u ličko selo?”
Još jedna karakteristika ozbiljnih srpskih postratnih pisaca primetna je u Milkinom stvaralaštvu. U njenim pesmama, uprkos velikim životnim patosima, nema ni osude ni faktografije. Sve je to potisnula, zadržala kao lični bol, imajući na umu odgovornost umetnika - univerzalnu poruku ljubavi, mira, života, makar satkanog od snova.
Konačno, upravo simbol ptice, njene „ličke ptice” iz prve zbirke postaje lajtmotiv njenog stvaralaštva i razvija se u alergiju srpske žene kroz istoriju, heroine koja ima snage, hrabrosti i odlučnosti da posle svih ratnih kataklizmi ponovo ustane, zaleči krila i leti dalje. Kao u stihovima velike srpske pesnikinje, Desanke Maksimović: „Ako su mi ruke i slomljene, imam krila i njima kao ptica grlim vidike”.
književnica Gordana Jež Lazić
